De symboliek achter het St. Nicolaas feest.

In dit verhaal wil ik jullie meer gaan vertellen over de oorsprong van het Sinterklaas feest, iets wat mij al een tijd fascineert. Ik heb al jarenlang het boekje Sinterklaas en het geheim van de nacht in de kast staan en elk jaar lees ik het weer opnieuw. Ik heb de grote lijnen van het boekje voor jullie samengevat.

Herkomst:
Het sinterklaasfeest is een van de meest geliefde feesten van ons landje. Dat volwassene niet geloven, lijkt de pret niet te drukken.
Ga je op zoek naar de historische wortels van het feest, dan kom je wat bijzondere raadsels tegen. Het feest dat we nu vieren is nog niet zo oud of te herleiden tot 1 historisch figuur. Zeker, Sinterklaas dankt zijn naam aan de bisschop uit Myra, die bisschop was van een kleine havenstad in Azië, maar de bronnen over zijn leven zijn bijzonder schaars. En de legenden uit de Middeleeuwen die over hem gaan, zijn niet allemaal rondom deze man geschreven. Er waren meer heiligen die Nicolaas heetten. Daar komt ook nog bij dat er geen heilige was die in de nacht op een paard reed. Ook had hij geen zwarte knecht. Maar ook deze opvatting is omstreden, omdat er geen connectie is met deze verhalen en de verhalen van deze tijd. De man met witte baard en lange haren lijkt niet op de kleine kale bisschop uit Myra.

Als je naar andere feiten kijkt, dan lijkt Nicolaas eerder op Odin de Germaanse God. Die reed in de winter op een wit paard Sleipnir door de hemel en bracht mensen geschenken.

Het raadsel van Sinterklaas is niet uit een enkele bron te halen, maar uit meerdere kleine bronnen samen. Ook in andere landen zie je een Sint-figuur jaarlijks terugkomen. In Duitsland, Oostenrijk, Tsjechië, en Polen heeft men Sint tradities, maar veelal in andere vormen. 

In Duitsland wordt Sankt Nikolaus bijgestaan door Knecht Ruprecht. Maar deze heeft geen donkere tint. In Tsjechië vieren ze op 5 december de verjaardag van Sint Nicolaas. De afdaling uit de hemel wordt gevierd. De Engel staat hem bij. De duivel wacht hem op. Met zij drieën trekken ze langs de huizen en delen geschenken uit. En zelfs in Amerika en Engeland waar Santa Claus wordt gevierd, zie je overeenkomsten.

Pas vanaf de verlichting wordt er minder geloofd in de werking van de heiligen. Door de natuurwetenschap kwamen mensen erachter dat de wetten van de natuur sterker zijn dan het geloof.  Dat geldt ook voor de Sint en alle bovennatuurlijke zaken die hem werden toegeschreven. Geloven daarom alleen nog kinderen in de Sint? Door wetenschap valt alles wat niet meetbaar is, hoe waardevol het soms kan zijn voor een individu, buiten de boot. Zo verliezen beelden betekenis en inhoud. 


Over welke beelden praat ik dan? 

Om te beginnen met het huis. Als je naar kindertekeningen kijkt dan is het beeld van een huis altijd hetzelfde, in heel veel culturen. Het is een oerbeeld. Hoewel de relatie tussen het huis en het menselijke lichaam niet altijd eenduidig is, ligt er wel een systematiek ten grondslag. Het huis laat zien hoe jij je in je lichaam voelt. Het dak is vaak het beeld van het hoofd, de gevel het beeld van het gezicht en de kelder heeft vaak te maken met de stofwisseling. Het interieur is het beeld voor het innerlijk leven, zoals psychische problemen en innerlijke veranderingsprocessen. De bewoner is vaak het beeld van het zelfbewustzijn.

En dan komen we aan bij het punt aan dat ik wil maken: De schoorsteen. Deze heeft in de Sinterklaastijd een belangrijke functie. De schoorsteen is het beeld van de verbinding tussen het interieur en de hemel erboven. Zo kan er in bijzondere gevallen ‘geestelijk ‘ verkeer plaatsvinden. Zowel Sinterklaas als de Kerstman bezoeken ons via de schoorsteen. De plaats waar deze verbinding zich plaatsvindt, is de haard. Het hart van het huis. Vroeger werden er offers gedaan die met de rook mee gingen naar de hemel.
Ook de Kerstman brengt in de nacht door de schoorsteen geschenken. In beide gevallen gaat het om de verbinding met het interieur en de hemel erboven.  Het zou eenvoudiger zijn als zijn de geschenken voor de deur zouden leggen. Maar uit de beeldentaal zie je dat ze geen geschenken uit de wereld brengen, maar uit de hemel. Vaak als kinderen niet meer geloven staan de geschenken ook aan de deur. Toepasselijk niet? 

Sint komt zo ook in de winter. De periode waar wij als mens naar binnen keren. Letterlijk in onze huizen, maar ook binnen keren in ons zelf. Je wordt vaker ook bewuster van de bovenwereld. De cadeaus in de schoen zijn de geschenken die je krijgt voor deze reflectie en inkeer. Door de innerlijke rust kunnen nieuwe impulsen geboren worden voor het komende jaar. En waarom een schoen of bij de kerstman een sok? Blijkbaar zijn de cadeaus niet voor het hoofd bedoeld, maar voor de levensweg die we nog moeten lopen. 

En deze geschenken komen niet zo maar. Je krijgt ze pas als je er wat voor gedaan hebt. Vaak zingen kindjes liedjes bij de haard of hun schoentje. Ook worden wensen vaker verteld of op een lijstje geschreven. Zoals de raven van Odin luisterden bij de haarden naar de wensen, zo luisteren nu de Pieten. Maar of je wens dan in vervulling komt, dat ligt aan de hogere macht. Men moet wachten of en in welke vorm het geschenk wordt gebracht. 

Zo wordt ook vaak een offer voor het paard neergelegd. Apart dat de Sint niets krijgt… Zo offerden de Germanen na de oogsttijd hun wortels ook aan Sleipnir, het paard van Odin.

Een ander aspect van de relatie tot de Sint is de morele dimensie ervan. Voor lange tijd speelde dit een belangrijke rol. Je krijgt een geschenk als je zoet bent.  Zo niet dan dreigt er een straf uitgevoerd te worden door Zwarte Piet. Hoewel dit nu gezien wordt als kinderen onnodig bang maken, is het een wezenlijk aspect. Het werkt namelijk op de bewustzijn van onze daden, Het kind leert reflecteren. Hij deelt zijn geschenken niet klakkeloos, maar alleen als je ze verdient. 

Waarom brengt Sint zijn geschenken in de nacht? Hij komt buiten de bewustzijn om. Wat zich in het wakker bewustzijn afspeelt is slechts de schoen zetten en in de ochtend het geschenk vinden. Het gat daartussen in onbewust. Dat Sint dan over het dak rijdt, is een voorstellingsbeeld. Niemand heeft het ooit gezien. Zelf wanneer je het probeert als kind, zou dat niet lukken.

Je kent vast wel dat gevoel dat je in de ochtend wakker wordt met een goed idee. Een geschenk als het ware. Deze ervaring is zo algemeen dat als we even geen raad weten we er graag ‘een nachtje over slapen’. We worden ermee wakker, zoals een kind wakker wordt met iets lekkers in de schoen. 
Of deze nachtelijke ontmoeting ontstaat, hangt af van wat we als ervaringen meenemen van de dag. Met aardse gedachtes alleen kunnen hogere wezens niets. 

Zwarte Piet is ook een beeld. Hij is de schaduwkant van de Sint. Zo werd de Sint in de Middeleeuwen begeleid door een zwarte knecht die de duivel verbeeldde. Ook zijn Duitse versie knecht Ruprecht heeft duivelse trekken. Ook andere benamingen zoals Schwarze Nickel, Belzebub en Duvel doet meerdere onderzoekers voorzichtig concluderen dat de Piet een schaduwwezen is. 

Doordat wij mensen deze beelden zelf vormen, krijg je met de tijd enige verkleuring. Het geestelijke aspect is verdwenen en het aardse is toegevoegd. Maar het blijft mooi om te zien waar deze beelden waarschijnlijk vandaan komen.
Rond 1850 kwam het boekje van Jan Schenkman SINT NIKOLAAS uit. Deze voorstellingen gaven een nieuwe richting die zijn doorwerkt in onze tijd. De boot uit Spanje en de bruinere knecht bijvoorbeeld. In deze tijd willen wij weer af van dit beeld. Wat begrijpelijk is. Bruine pieten kunnen niet meer.

Andere beeldkarakters:

Ook andere typische Sinterklaas tradities hebben een beeldkarakter. Speculaas komt van Speculum, wat spiegel betekent. In een tijd van reflectie en spiegeling een gepaste lekkernij.

De chocolade letters gaan waarschijnlijk terug naar de Middeleeuwen waar kinderen leerden schrijven en lezen of zelfs in de tijd waar Odin het runenschrift aan de mens bracht en hij ze leerden dichten. 

Alle tradities zitten verpakt in beeldkarakters net als een surprise. Deze wil je eerst ook iets vertellen voordat je het mag uitpakken. Surprises geven we op het moment dat we niet meer geloven en zelf een beetje Sint gaan spelen. Je moet je dan gaan verdiepen in een persoon. Jezelf verbinden met een ander. Prachtig toch, niet?
Nu is dan de gelegenheid om in dichtvorm en verpakt in creativiteit iemand te vertellen waar ze nog groei kunnen maken. Je laat iemand schaduwkanten zien en speelt dus ook voor Piet.  En vaak gaat dit alles via anonimiteit, waardoor het verborgen karakter van de Sint wordt voortgezet. Zo wordt het feest een jaarlijkse oefening om je in te leven in een ander en plezier te hebben aan geschenken geven. 

Conclusie:

Uiteindelijk gaat het bij het feest van Sinterklaas niet om zijn uiterlijke gestalte, maar om de principes die hij representeert en krachten die hij door zijn komst in mensen wekt. Bij kinderen wekt hij vertrouwen en een besef van verantwoordelijkheid. En kinderen leren op een leeftijd waar wonderen nog bestaan, hoe dit moet. Daardoor is in Sint geloven niet alleen een vreugde, maar tevens een cadeau voor de rest van je leven.

SintSint

Bron: Sinterklaas en het geheim van de nacht.

Wil je meer lezen over jaarfeesten en waarom wij ze vieren? Check deze link: https://devrijejuf.blog/2018/09/25/waarom-vieren-we-jaarfeesten/



1 gedachte over “De symboliek achter het St. Nicolaas feest.”

Laat een reactie achter!

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Deze website gebruikt cookies om optimale ervaring te bieden. Mocht je daar een bezwaar tegen hebben klik dan op lees meer. Lees meer.

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close